In 1914 verschijnt Charlie Chaplin voor het eerst als vrouw op het doek in de film A Busy Day. Hij speelt een elegante echtgenote die tijdens een militaire parade jaloers wordt op een andere vrouw uit het publiek omdat haar man duidelijk interesse toont in haar. Later zou Chaplin nog twee maal een vrouw spelen in de films The Masquerader(1914) en a Woman(1915). In elk narratief balanceert Chaplin op de dunne scheidingslijn van de sekse. Zo kleedt hij zich in een scene van a Woman om als vrouw en hoewel het duidelijk is voor het publiek dat hij eigenlijk een man is, ziet de vader uit de film hem als vrouw, flirt met hem en is duidelijk gecharmeerd van de vleiende, vrouwelijke Chaplin. Een revolutionaire scene waarin vragen worden opgeworpen over de definitie van mannelijkheid en vrouwelijkheid en waarbij er, ver voordat het begrip werd uitgevonden, wordt gespeeld met gender-fluïditeit.
Vijf jaar later is het Marcel Duchamp die zich het vrouwelijke pseudoniem Rrose Selavy aanmeet. Als je een still uit de film a Woman naast een foto van Rrose Selavy plaatst, zijn de acteur en de kunstenaar nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Beiden kijken ze even vleiend, mysterieus en charmant de camera in. Dat er meer dan honderd jaar geleden in het artistieke landschap al sterk werd geëxperimenteerd door kunstenaars en acteurs met de (maatschappelijk) rol van mannen en vrouwen, doet denken dat het ‘hokjes denken’ over gender in de kunsten tegenwoordig volledig is opgelost. Helemaal als er gekeken wordt naar de vele baanbrekende kunstenaars die in de jaren daarop volgden en de definities rondom mannelijkheid en vrouwelijkheid verder hebben opgerekt. Grayson Perry, Nan Goldin, L.A Raeven, Lydia Schouten, Risk Hazekamp, Zachkary Drucker en Rhyns Ernst; het zijn er te veel om op te noemen. De kunst lijkt dé vrijplaats per uitstek te zijn waar grenzen niet gelden en gender er niet toe doet, maar is dit eigenlijk wel het geval?
Deze vraag kan op twee manieren geïnterpreteerd worden, allereerst met de inhoud van het kunstwerk als referentiekader. Als er gekeken wordt naar een desbetreffend kunstwerk, kan er dan gesproken worden over een vrouwelijk of mannelijk werk? Het komt nog geregeld voor dat grote, stevige kunstwerken vol met constructies worden aangenomen als een mannelijk kunstwerk en zachte gedetailleerde werken met stof als vrouwelijk. Is dit onderscheid achterhaald of is de differentiatie juist van belang voor het plaatsen van een werk in een context?
Daarnaast kan de vraag worden geïnterpreteerd met de kunstwereld als referentiekader. Doet het ertoe of je een mannelijke of vrouwelijke kunstenaar bent? Zegt dit per definitie iets over de kansen en positie die je vergt in het artistieke werkveld? En in hoeverre speelt gender een rol voor de perceptie van een werk; moet je bijvoorbeeld een vrouw zijn om relevante feministische kunst te kunnen maken?
Het is niemand ontgaan dat vragen en opvattingen rondom gender-gelijkheid en neutraliteit op dit moment zeer actueel zijn in onze samenleving. Zo bracht Sophie Dros vorige week nog haar indrukwekkende documentaire Genderbende uit, kan er tegenwoordig aan bijna iedere universiteit genderstudies worden gevolgd en was er veel ophef naar aanleiding van de ideeën van GroenLinks over een vrouwenquotum in de Tweede Kamer.
Mister Motley opent vanaf vandaag de rubriek ‘Gender’ die gaat over het hokjes denken rondom gender in de hedendaagse kunst. Wekelijks worden daarop artikelen gepubliceerd over de vraag of kunst kan bijdragen aan de gender vragen die nu zo actueel zijn in onze samenleving. Zo wordt kunstenaar Julius Thissen geïnterviewd, is er een gesprek tussen Lydia Schouten en Rosa Sijben over het vrouwelijke kunstenaarschap, wordt het pseudoniem Rrose Selavy verder onderzocht, maakt kunstenaar Koes Staassen een online tentoonstelling over seks en wordt er gesproken met Mirjam Westen over de (feministische) uitgangspunten van Museum Arnhem. Iedere lezer kan bijdragen door relevante vragen, onderwerpen of artikelen aan te dragen met het doel dat de rubriek 'Gender’ een vlechtwerk wordt van artikelen, interviews, verhalen en beelden over de rol van gender in de hedendaagse kunst.
Wil je meedoen of wil je iets kwijt over deze thematiek? Stuur dan een mail naar lienekemotley@gmail.com