Nu de coronacrisis al meer dan een jaar duurt, begint het dagelijkse leven steeds surrealistischere vormen aan te nemen. Als hoofdredacteur van een digitaal kunsttijdschrift ben ik natuurlijk dagelijks bezig met maken van verhalen op het internet, maar die ontstonden wel altijd vanuit de materiele werkelijkheid. Nu de musea al maanden gesloten zijn, ik bijna geen kunstenaar meer fysiek spreek en mijn werkomgeving zich gereduceerd heeft tot een laptopscherm, stel ik mijzelf vaker vragen over de aard van kunst. Over haar totstandkoming, haar publiek en haar overdracht. Wat ben ik eigenlijk aan het doen? En voor wie?
Ik heb daarom besloten om wekelijks bij een kunstenaar op atelierbezoek te gaan. Om juist die vragen die ik aan mijzelf stel met kunstenaars door heel Nederland te bespreken. Hoe hebben zij het afgelopen jaar ervaren? Welke waarde heeft kunst als het niet getoond wordt? En hoe behoud je de discipline om aan het werk te gaan als iedere dag lijkt op de dag die eraan voorafging?
Vorige week sprak ik met kunstenaar Derk Thijs en afgelopen week bezocht ik Shertise Solano in haar atelier in Rotterdam. Haar werk bestaat uit collages, animaties, tekeningen en schilderijen, uitgevoerd in een beperkt spectrum van drie kleuren, waarin mystieke figuren opduiken. De figuren lijken in iedere representatie uit min of meer dezelfde elementen te bestaan, maar ogen toch telkens totaal anders. Alsof ze in iedere collage, tekening of video een andere hoedanigheid aannemen. Solano trekt je met die figuren haar binnenwereld in die oneindig lijkt te zijn en in niets lijkt op onze dagelijkse, materiele werkelijkheid.
2020 is ook voor haar een bijzonder jaar geweest, maar niet omdat alles stilstond. Ze had in september haar eerste grote soloshow in de W139, sprong mede daardoor in het oog van veel instituten en werd toegelaten op het Piet Zwart Instituut waar ze nu een atelier heeft tussen allerlei andere kunstenaars. Terwijl de wereld van veel mensen het afgelopen jaar kleiner is geworden, zegt Shertise dat haar wereld juist is opengebroken.
De laatste keer dat ik je werk fysiek zag, was in de W139. Ik zie nu hier aan de muren nieuw werk hangen. Grote tekeningen, veel collages en ook een schets voor een wandtapijt. Wat voor stappen heb je gemaakt sinds die show?
Een groot deel van mijn werk bij de W139 had een fysiek kader en dat begon mij de afgelopen tijd te storen. Ik ben daarom het papier gaan scheuren. De figuren staan nu meer op zichzelf door middel van silhouetten en ik wil werken in meer verschillende materialen. Vandaag heb ik een keramiek workshop gehad en ik wil inderdaad een wandtapijt maken. Het is een heel organisch proces op dit moment, het is aan de gang.
Hoe ga jij te werk? Zit je achter je tafel en teken je dingen uit of is het een intuïtiever proces?
Ik heb bijvoorbeeld overal hoopjes en papier stukken liggen en ik struin eigenlijk totdat ik iets vind en dan wordt dat geprikt op mijn grote prikbord, het is kwestie van in beweging blijven met de stukken.
Ik vind het fascinerend hoe hetzelfde gezicht toch verschillende uitdrukkingen lijkt te hebben in al die diverse uitingen. Terwijl aan de gelaatstrekken feitelijk niks verandert. Het wordt toch steeds een ander wezen door het lichaam dat eronder of omheen zit.
Dat zeg je goed, het zijn bij mij inderdaad geen mensen. Ik noem ze figuren, Zwarte figuren.
Wil je er bewust iets mee zeggen dat die figuren steeds heel anders lijken terwijl ze hetzelfde gezicht hebben?
Nou, pff bewust iets wil zeggen...[denkt na en lacht]. Wat ik zo fascinerend vind, het zijn individuen en het is tegelijkertijd een collectief. En ze werken samen voor mij. Ook wil ik mij er altijd lichamelijk toe kunnen verhouden. Dus er zit wel degelijk een boodschap in, maar misschien wil ik die ook niet eens benoemen. Ik wil dat ze vrij blijven.
Heeft die fysieke relatie tot je werk er mee te maken dat jij bent opgeleid vanuit het theater? Dat het lichamelijke voor jou belangrijk is?
Dat is enorm belangrijk. Ik heb mijn lichaam nodig om de dingen om mij heen te kunnen begrijpen. Het lichaam zegt zo veel, er zit zo veel informatie in. En ik ben altijd bezig met hoe dat wat hier gebeurt [wijst naar haar hoofd] lichamelijk kan worden.
Dus die vraag over: wat is de boodschap van je werk? Dat is eigenlijk een talige vraag, die gaat om dat hoofd, dat past helemaal niet bij wat jij wilt maken, of hoe jij werkt.
Nee, inderdaad. Dat lichaam, ja dat zegt alles. Als ik in mijn hoofd zit, bij mij kan dat een soort van malend, repetitief zijn en dat lichaam maakt het los. En als ik met jou hier zo zit, dat is ook één en al lichaamstaal die communiceert en zo is het bij mijn figuren ook, die hebben ook hun armen, benen en hoofden.
Ik heb mijn lichaam nodig om de dingen om mij heen te kunnen begrijpen.
Is dat ook een reden dat je ze figuren noemt en niet per se mensen?
Deze figuren leven voor mij in een ander soort wereld. Ze hebben een eigen, andere taal en voor mij zijn ze ook een ingang om weer bij een wereld te komen die we misschien a lá zo niet kunnen zien of ervaren. Ze zitten in een andere dimensie waar ze voor mij veel vrijer zijn dan als het mensen zouden zijn.
Waar zit voor jou, nu je al een aantal jaar kunst maakt, het plezier of geluk in? Is dat als het werk er eenmaal is? Of juist in dat maken zelf?
Ik heb een soort beeld van een wereld in mijn hoofd waar ik naartoe wil werken en elke keer als ik een figuur maak, of iets maak, is dat een aanvulling op die wereld. Het voelt als een soort plek waarvan ik weet dat ik daar ooit ga komen en ik kan niet stoppen totdat die plek er is.
Was je tentoonstelling in de W139 een verbeelding van die wereld?
Dat wat er bij W139 gebeurde was voor mij heel magisch. Ik kan het zelf nog steeds niet helemaal vatten. Tot op de laatste minuut waren we bezig met kabels, snoeren en troep opruimen. Ik ging daarna snel douchen en toen ik beneden kwam, waren de eerste mensen al binnen. Ik weet nog dat ik vervolgens in de tentoonstelling zat en dat ik mij bijna niet meer kon voorstellen dat die tentoonstelling uit me was gekomen. Al die figuren leken helemaal hun eigen gang te gaan.
Ze ontstaan vanuit het praktische; uit potten verf, met papier en via snoeren op schermen, maar uiteindelijk beginnen ze zelf te lopen, te zingen en te bewegen. Zo voelt dat echt en ik weet niet hoe dat kan. Maar ik werk er hard aan om ze steeds beter te leren te begrijpen en te voelen wat ze nodig hebben om te kunnen bestaan.
Veel kunst die anno 2021 wordt gemaakt is talig of wordt talig benaderd door de kunstwereld. Denk aan alle teksten, uitleg, contextprogramma’s, projectaanvragen en -verantwoordingen. Is het wel eens ingewikkeld voor jou om in die wereld te werken omdat jouw praktijk juist gaat over dat lichamelijke?
Ja, of vinden ze het ingewikkeld om in míjn wereld te werken? [Haha]. Ik vind overigens het onderscheid dat vaak gemaakt wordt ook niet kloppen, het is niet zo dat intuïtieve kunstenaars niet nadenken over hun werk. Dat het alleen maar een soort ‘flowen’ is. Mijn werk is óók denken, het is lichamelijk denken. Dus tegen die (kunst)wereld zou ik willen zeggen: Ga maar eens even lekker lichamelijk denken. Laten we dat eens even met z’n allen doen. Echt met het lichaam, echt met je dromen, kijken naar wat er in die droomwereld gebeurt. Dat is namelijk ook een wereld die bestaat.
Het is niet zo dat intuïtieve kunstenaars niet nadenken over hun werk.
Het is op dit moment van interviewen eind maart en we zitten al meer dan een jaar in de Covid-19 situatie. Welke invloed heeft het coronajaar gehad op je werk en je dagelijkse praktijk?
Ik heb veel meer rust kunnen pakken in mijn atelier en ben geconcentreerder gaan werken. Daardoor is er ook weer ruimte ontstaan voor nieuwe ingangen.
Zijn er veel projecten of tentoonstellingen voor jou niet doorgegaan door corona?
Veel dingen staat inderdaad wel in de wacht momenteel.
En wat doet dat voor jou als maker?
Ik ben daar helemaal oké mee, want daardoor heb ik meer tijd om nog meer te kunnen zoeken. Ik merkte op een gegeven moment van: hé, W139 was voor mij zo bijzonder dat ik moet oppassen met het doorgaan, het herhalen en het vastklampen als maker aan die tentoonstelling. Doordat er nu vertraging is ontstaan, kan ik ervoor zorgen dat ik niet in herhaling val.
Ik ben gewoon zo van het uiterste, ik ben zo vol. Als ik ergens mee begin, ga ik er volledig in op, dus die ruimte voelt ook wel als een soort bescherming.
Het ligt op de loer om jezelf over de kop te werken?
Dat leek voor mij inderdaad wel een beetje op de loer te liggen na W139.
Mensen en instellingen wilden opeens iets van mij en ik ben dan geneigd om overal op te antwoorden met: ja, ja, leuk, en: ja, dat gaan we doen! Maar als ik alles met dezelfde energie wil doen, dan red ik dat gewoon niet.
En stel, je zou bijvoorbeeld de komende vier jaar geen enkele deadline hebben en geen enkele tentoonstelling, is dat ook een prima vooruitzicht?
Momenten van tonen zijn wel nodig. Als er een deadline is, dan ga je op een andere manier in gesprek met je werk en dat voegt ook weer veel toe. Als ik die soloshow bijvoorbeeld niet had gehad in die immense ruimte van de W139, dan waren mijn filmpjes nu nog steeds op een klein laptopje te zien. Je werk tonen als kunstenaar dwingt je om net die extra stap te zetten.
Als er een deadline is, dan ga je op een andere manier in gesprek met je werk en dat voegt ook weer veel toe.
Ik kan door het afgelopen jaar soms wel twijfelen aan waar ik mee bezig ben. Nu er niks wordt getoond en er zoveel kunstprojecten en tentoonstelling worden afgezegd, begint de noodzaak of functie van kunst voor mij te soms vertroebelen. Heb jij dat ook als je kijkt naar je eigen praktijk?
Oh, nee, het voelt juist meer alsof ik geankerd ben, ik weet nog duidelijker: oké, ik ga dit doen. Ik ben juist veel meer naar binnen gegaan, wat voor mij heel belangrijk is als maker.
Je bent meer uitgekomen bij een kern van wat je wilt doen?
Dat denk ik ja. Als kunstenaar ben ik de hele tijd aan het schoonmaken. Steeds meer ruis moet eraf. Ja, dat is het proces eigenlijk geweest de afgelopen tijd .
Interessant om te horen dat je, nu die buitenwereld wat stiller is geworden, meer naar binnen bent gekeerd en dat je juist veel duidelijker hebt wat en hoe je wilt maken. Tentoonstellingen zijn dus niet jouw motor voor het maken van kunst?
Nee, nee, dat is echt die wereld in mij die tot leven wil komen en dat die figuren een plek krijgen waar ze willen zijn.
