Op donderdag 30 juni 2016 wordt de eindexamenexpositie van de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg feestelijk geopend – zó feestelijk-luidruchtig (de muziek maakt me het geconcentreerde kijken zo goed als onmogelijk), dat ik me maar even beperk tot een eerste indruk en de nadere beschouwing van alle werken uitstel tot de volgende dag. De opening werd overigens verricht door kunstenaar Joep van Lieshout, maar daarvoor ben ik dan weer te laat.
Vier afdelingen van de FHK tonen hun afstudeerwerk in de ateliers van de Sector Beeldend, gehuisvest in, heel toepasselijk voor Tilburg, een voormalige textielfabriek. Voor deze gelegenheid is naast de begane grond ook de kelder leeggehaald en erbij getrokken. Hierdoor is een mooie, modern-rauwe en ook ruim bemeten expositieplek gecreëerd.
De begane grond blijkt vooral het terrein van de bacheloropleiding van de Academie voor Beeldende Vorming, die opleidt tot docent kunsteducatie, en de Master Architecture + Urbanism en de Master Kunsteducatie. De bijdragen van beide laatstgenoemde Masteropleidingen bieden vooral veel tekst en ingewikkeld ogende beelddiagrammen, heel interessant wellicht maar het is nogal een opgave om je daar op zo’n expositie in te gaan verdiepen. Misschien mogen deze afdelingen zich eens afvragen of deze vorm wel de meest geschikte is om zich aan de buitenwereld te presenteren.
De afdeling Academie voor Beeldende Vorming biedt daarentegen de vertrouwde aanblik van een eindexamenexpositie van een kunstacademie, al wordt de beroepspraktijk van de meeste studenten die hier afstuderen een iets andere: hier worden geen vrije kunstenaars opgeleid maar docenten. Aan het werk is dit echter nauwelijks te merken; het eigen werk wordt hier (gelukkig) nog steeds als de bron van het docentschap in de kunst en vormgeving gezien. Studenten kunnen zich blijkbaar vrij bewegen in allerlei disciplines, want het afstudeerwerk loopt enorm uiteen: van hele abstracte ‘materiaalkunst’ tot soms uiterst geëngageerde installaties, van schilderijen, foto’s en videokunst tot bijna traditionele keramiek. Er wordt door sommigen druk geciteerd en soms ook schaamteloos nagevolgd, weer anderen hebben zich op een bijna wereldvreemde manier afgesloten van de hele artistieke omgeving van dit moment. Wat me in het algemeen erg opvalt is dat de studenten verregaand theoretisch en verbaal zijn geschoold; de verklaringen, verantwoordingen en explicaties ontstijgen soms een beetje het werk. Ook beeldende docenten kunnen blijkbaar niet zonder woorden…
De kelderverdieping wordt vooral gedomineerd door de andere bachelorafdeling, die van Art, Communication and Design (ArtCoDe). Deze leidt vormgevers op, werkzaam op een zeer breed terrein van media. Deze zijn allemaal gericht op beeldende ervaringen, maar lopen (ook hier weer) heel erg uiteen. Er worden hier projecten gepresenteerd op het gebied van licht, geluid, virtual reality, mode, video en ruimtelijk ontwerpen. Op deze toegepaste afdeling wordt naar mijn indruk meer praktisch en professioneel gedacht en gehandeld, wat de kelder voor mij tot een overtuigender geheel maakt dan de begane grond.
Een zeer persoonlijke selectie van namen die ik er nog even uit wil lichten:
Peter Lubbers (ABV): een prachtige verstilde videoprojectie van hele abstracte en tegelijk herkenbare registraties van zonlicht dat valt in ruimtes, zich manifesterend in lichtvlekken, schaduwen en reflecties. Spannend.
Ook spannend is het werk van Rianne Doedee (ABV): abstracte en ook weer heel concrete materiaalkunst van lagen papier met verf, gestapeld, gescheurd, getormenteerd, die een sterke suggestie geven van een mentale, innerlijke wereld: kwetsbaarheid, naaktheid, intensiteit en kracht.
Een interessante benadering van het ontwerpproces vond ik de ont-werp methodiek van Noud Sleumer (ArtCoDe), waarbij van een bestaand ontwerp, in dit geval de bekende Rietveldstoel, steeds een onderdeel wordt weggenomen om met de overblijvende onderdelen tot een nieuw ontwerp en daarmee een nieuwe ‘functionaliteit’ te komen. Het weghalen van de onderdelen zorgt volgens Sleumer voor een nieuw speelveld waarin creativiteit kan ontstaan, en hij bewijst deze stelling overtuigend met zijn reeks van zeventien ‘reducties’ van de Rietveldstoel, die (dat had ik me nooit gerealiseerd) uit een heel overzichtelijk pakketje van zeventien onderdelen blijkt te bestaan. Links in de opstelling staat de oorspronkelijke stoel met alle onderdelen op zijn plaats, helemaal rechts is er nog maar één latje over, de andere onderdelen liggen er keurig opgestapeld naast.
Een soortgelijke ‘omkering’ van het ontwerpproces is zichtbaar, of liever gezegd hoorbaar, in de ‘Sylenthesizer’ van Michelle Blondeel (ArtCoDe). Dit keyboardinstrument laat niet een toon horen bij het indrukken van een toets, maar laat de bijbehorende toon juist niet horen. Bij het bespelen plaats je dus stilte in geluid in plaats van geluid in stilte.
Nog een dag later, op zaterdag, ga ik naar een aparte locatie waar één studente van de ABV haar afstudeerwerk heeft uitgestald. Het is een slooppand, een arbeidershuisje(gelukkig is het niet zo groot), dat geheel is gevuld met al het niet-bederfelijke afval dat Eleye Boerenkamps in één jaar tijd heeft geproduceerd. Uit frustratie over de onontkoombaarheid hiervan, maar ook uit een groeiende interesse voor de aard en de mogelijkheden hiervan heeft zij alle 3.000 objecten gefotografeerd, beschreven en gerubriceerd. Daarnaast heeft zij druk geëxperimenteerd met composities, vormen en presentatiewijzen.
